مادر نان داد

آنها پدرترین مادران روی زمین هستند. بی صدا دست روی زانوی خودشان گذاشته‌اند تا دست‌شان پیش غریبه و آشنا دراز نشود. زنان سرپرست خانوار این روزها تجسم مردانگی هایی هستند که مفهوم آن از مرزهای جنسیت فراتر رفته است. آمارها بی تعارف می‌گویند روند ثبت نام این قشر در سامانه‌های هدف‌گذاری شده تصاعدی شده است و رسیدگی به مطالبات‌شان از سوی معاونت امور زنان ریاست جمهوری جدی‌ترین امید آن‌هاست.

گروه ایرنا زندگی – در بیان دغدغه‌های به حق زنان سرپرست خانوار باید مثل خودشان صادق بود. روزها و ماه‌های تقویم باید بیایند و بروند و مناسبتی از راه برسد تا مسئولان پشت تریبون ها یادی از این قشر آسیب دیده کنند. به گواه گپ و گفت با خودشان این برنامه و حمایت‌ها حکم چسب زخم‌های موقتی را داشته‌اند و در درمان ریشه‌ای مسائل آنان راه به جایی نبرده‌اند. تا همین چند دهه پیش این قشر آسیب پذیر متولی معینی نداشتند. رسیدگی به امور جاریه آن ها به طور موقت از سازمانی به نهادی دیگر پاس داده می‌شد، بی آن که تصمیمی جدی برای معیشت و وضعیت بیمه آن ها گرفته شود. بهزیستی، کمیته امداد امام خمینی (ره) و معاونت فرهنگی و اجتماعی شهرداری ها هر یک به نوبه‌ای و در بازه زمانی موقتی مشغول به حل مشکلات پرداخت تسهیلات، تامین سبد غذایی و بیمه این قشر شدند اما هیچ یک از این برنامه ها عمر بلندی نداشتند و به دست فراموشی سپرده شدند. اکنون با قوت گرفتن طرح جامع توانمند سازی زنان سرپرست خانوار در معاونت امور زنان نهاد ریاست جمهوری دوباره امیدها برای رسیدن این قشر به مطالبات شان قوت گرفته است. در این گزارش زنان سرپرست خانوار در روایت‌هایی که از وضعیت معیشت‌شان می‌دهند از انسیه خزعلی به عنوان نماینده تام الاختیار رییس‌جمهور در امور زنان و خانواده خواستند تا گوش شنوای مطالباتی شود که در سال های گذشته بهایی به آن ها داده نشده است.

*** جواب درخواست کمک‌مان پیشنهاد صیغه است!

پیش از همه‌گیری بیماری مسری کرونا در بازارچه‌های محلی مشغول فروش زیور آلات دخترانه بوده است. حالا تغییر شغل داده و در یک کارگاه بسته بندی ست‌های دم کنی در نزدیکی میدان امام حسین (ع) کار می‌کند. ساعت 8 پشت چرخ خیاطی می‌نشیند تا عقربه‌ها به ساعت 17 برسند. آخر ماه سرجمع 2 میلیون 800 دستش را می گیرد! «دنیا صادقیان» می‌گوید در دسته زنان بد سرپرست قرار می‌گیرد: «همسرم پسرعمویم بود. 14 سالم بود که از ….. به تهران آمدیم.» آسمان زندگی دنیا مدت هاست به رنگ ذغال‌های منقلی در آمده است که همسرش از پای آن بلند نمی‌شود: «صاحب دو بچه شده‌ایم که یکی‌شان 12 ساله و دیگری 4 ساله است. دیگر از بحث بر سر ندادن نفقه و ترک نکردن اعتیاد خسته شدم. خیلی ها راه طلاق را پیش پایم گذاشتند اما می‌دانم که اگر طلاق بگیرم وضعیتم بهتر نمی‌شود.»

دنیا از دوستانی می‌گوید که همسر ندارند و هزار و یک مشکل دیگر به نداری ها و بی پناهی شان اضافه شده است: «دوستانم هنوز جوان هستند. نگاه‌های هرزه به دنبال شان است. چپ و راست به هر جایی که برای کمک مراجعه می‌کنند کمی بعد با پیشنهاد صیغه دل شان هزار تکه می شود و می نشینند به گریه کردن. بارها تلفن را برداشته‌ام و صدای هق هق این دوستانم را شنیده‌ام که تعریف می‌کنند رفته ام از فلانی نسیه بگیرم و جواب آمده که صیغه شوم و هفته ای چند بار به فلان مکان بروم و خرج سوپر مارکتت با من !» دنیا می‌گوید بیشتر این مردان همسر و فرزند دارند و امثال دوستان من که زنان سرپرست خانوار بدون همسر هستند دل این را ندارند که پا به زندگی زنی دیگر بگذارند اما حقیقت این است که گاهی چاره‌ای برای آن‌ها باقی نمی‌ماند.

*** مشخصات خیلی از ما در سامانه‌های حمایتی نیست

در بسیاری از خانواده‌های تک‌والد، زنان قبل از ایجاد سامانه‌های شناسایی سرپرستان خانوار دارای شغل و درآمد بوده‌اند و از خدمات دولتی یا خصوصی مربوط به این گروه‌های هدف گذاری شده استفاده نکرده‌اند تا مشخصات آنها ثبت شود. یادمان نرود که ثبت نام زنان سرپرست خانوار در این سامانه‌ها و در برهه‌ای از زمان مستلزم داشتن شرایط خاصی بود، قانون می‌گفت آن ها باید سن و سالی  کمتر از عدد 45 داشته باشند و مسئولیت تامین نیازهای فرزند یا فرزندانی برعهده آنها باشد. فوت، طلاق، از کار افتادگی و ترک خانه توسط مرد، عواملی است که می‌تواند مسئولیت زندگی را بر دوش زنان سرپرست خانوار بیندازد.

«فرشته.پ» از آن دسته زنانی است که به دلیل فوت همسرش سرپرست خانوار شده است. 6 سال پیش خودرویی در اتوبان بعثت همسرش را زیر می گیرد. پدر پسر و دختر فرشته یک ماهی در کما می ماند و هزینه‌های تمام نشدنی بیمارستان کلی خرج روی دست او و خانواده اش می‌گذارد. درمان های بخش مراقبت ویژه جواب نمی‌دهند و فرشته در 43 سالگی بیوه می‌شود: «از سیاه بختی ما بود که یک نفر گرفتارتر از خودمان با همسرم تصادف کرد. وقتی در بیمارستان بستری شد راننده به بازداشتگاه رفت. آه در بساط نداشت. برای هزینه‌های بیمارستان به دورترین اقوام هم رو انداختیم. تنها صاحبخانه مان بود که قبول کرد از پول پیش خانه هزینه کنیم.» چند ماه بعد از فوت همسر، فرشته می‌ماند و پول ودیعه خانه‌ای که دیگر کفاف اجاره خانه مناسبی در محله خزانه را نمی داد. اما به قول خودش این پایان شوربختی هایش نبوده است: «به من گفتند با وجود دختر 3 ساله ام و یک بچه نوجوان بهتر است حواسم را به خانه و زندگی بدهم. گفتند گرفتن دیه دوندگی دارد. به برادر همسرم وکالت دادم و این تازه اول بدبختی بود.» همه می‌دانستند برادر همسر فرشته به دنبال راهی برای نرفتن به خدمت سربازی می‌گردد. دیه برادر که به دستش می رسد با قاچاقچی معروف محله همکاسه می‌شود. پول خون پدر بچه‌های یتیم فرشته به حساب سه نفر ریخته می شود تا نوبتی و مرحله به مرحله برادر همسر فراری از سربازی به مرزهای ترکیه برسد.فرشته می گوید در همه این مدت تنها خانم های نمازگزار و خیر مسجد محله هوایش را داشته‌اند: «ما بیمه درست و درمانی نداریم. پول ودیعه خانه مستاجری مان را 5 خیر محله تقبل کرده‌اند. هر چند ماه یک بار بسته غذایی از طرف یک خیریه به من می‌رسد که دردی از آن دوا نمی شود. البته تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره ) هستیم اما با این مخارج کمک های آنان به زحمت کفاف سفره بخور و نمیر من و بچه هایم را می دهد.»

فرشته می گوید با آنلاین شدن کلاس ها 6 میلیون تومان وام گرفته تا برای پسرش تبلت خریداری کند و حالا چند ماهی هست که صاحب کارش ماهانه 500 هزار تومان از حقوق 3 میلیون 400 هزار تومانی‌اش کم می‌کند: «زندگی هر روز خرج تازه‌ای برای ما باز می‌کند اما از آن طرف حمایت‌ها تکانی نمی‌خورند. ما فراموش شدیم و کسی به فکر تنهایی‌های مان در تامین این زندگی سخت نیست.»

*** من و پسرم یک خانواده‌ایم

با افزایش آمار بزهکاری و طلاق در سال های گذشته تعداد زنان سرپرست خانوار رشدی تصاعدی به خود گرفت و متولیان پیشگیری از آسیب های اجتماعی را بر آن داشت تا به طور مستمر رصد کننده وضعیت آنان شوند. اما جمع آوری آمار و ثبت نام این قشر در سامانه‌های حمایتی در همان مرحله ماند و از جایش تکان نخورد. با وجود تشکیل اداره‌ها و ستادهایی که برنامه ها و سیاست‌گذاری های عریض و طویل تبیین کردند هنوز مهم ترین مشکلات و کمبود های این قشر به قوت خود باقی هستند. «نادیا کلهرانی» زن سرپرست خانوار 35 ساله‌ای است که به دلیل اعتیاد و عدم پرداخت نفقه به مدت طولانی، 4 سال پیش از همسرش جدا شده و اکنون با خانواده‌اش زندگی می‌کند: «نادیا در یک شرکت تزیینات ساختمانی به عنوان حسابدار مشغول است. تجربه چند ماه زندگی مجردی باعث شده تا خانه پدری را با تمام مشکلاتش امن‌تر بداند: «پس از طلاق آپارتمان کوچکی اجاره کردم. همسایه‌ها با حضور من به عنوان زن مجرد چندان راحت نبودند. تمام تلاشم این بود که چهره درست و با قاعده‌ای از یک زن مستقل را به آن ها نشان بدهم تا جایی که از برادرانم هم خواسته بودم به منزلم رفت و آمد نکنند. در محل کارم به دلیل رفت و آمد های مکرر به دادگاه می‌دانستند که طلاق گرفتم. کمی بعد مزاحمت‌هایی برایم ایجاد شد و حاشیه‌هایی در همان محل کار بوجود آمد. استعفا دادم. پیدا کردن شغل جدید زمان بر بود. با عقب افتادن اجاره‌ها به خانه پدری برگشتم. خانه‌ای که مثل زمان مجردی دیگر برای من و پسرم راحت نیست.»

نادیا می‌گوید که با امید برای رفع مشکلات اقتصادی به این دولت رای داده است و می‌گوید مطالبات زنان سرپرست خانوار در سهولت پرداخت تسهیلات حمایتی خلاصه می‌شود: «توانمند سازی زنان سرپرست خانوار شعار گل درشتی است که در بیشتر دولت‌های گذشته تکرار شده است. با فعال تر شده معاونت بانوان نهاد ریاست جمهوری و نشست هایی که با نمایندگان‌مان داشتند امید داریم که مسئله بیمه و سهولت در اعطای تسهیلات راه به جایی ببرد. در انجمنی که تشکیل داده‌ایم حرف‌هایی درباره اشتغالزایی هم مطرح می شد اما اعطای وام باید در اولویت قرار بگیرد و فرصتی برای بازپرداخت در نظر گرفته شود. با وجود این اجاره‌ خانه‌های نجومی بیشتر ما در پرداخت اجاره درمانده شده‌ایم و همین باعث شده به سمت محله‌های حاشیه‌ای برویم و خود همین ماجرا حاشیه‌های تازه‌ای برای زندگی‌های از هم گسیخته مان ایجاد کرده است. اگر وعده‌ها اجرایی شود و تسهیلات با سهولت بیشتری به ما داده شود کمک بزرگی به مسئله اجاره‌بها، راه‌اندازی کسب و کار و معیشت ما می‌شود.»

*** درآمد ناچیزمان به فضای مجازی گره خورده است

زنان و مادرانی که پای خانواده‌های شان ایستاده‌اند حالا از حداقل حقوق برخوردارند. بیمه درست و درمانی ندارند، مهارت‌های شان چنگی به دل نمی زند و خیلی‌های شان سالهاست قید ادامه تحصیل را زده‌اند. بیشتر آن ها مسئولیت چند بچه محصل و کوچک را دارند. گرفتن پرستار و به مهد فرستادن بچه‌ها به صرفه نیست. پس به سادگی نمی‌توانند بیرون از خانه کار کنند. به همین دلیل به سودای داشتن حقوقی بیشتر به کارهای خانگی روی می‌آورند. «نسرین گودرزی» 46 ساله است. 8 سال پیش همسر کارگرش از داربست سقوط می‌کند. بعد از این حادثه نسرین بیوه و 3 دخترش یتیم می‌شوند: «وقتی از مشکلاتم حرف می‌زنم اطرافیان به من می‌گویند آن موقع که جوان‌تر بودی چرا ازدواج نکردی؟ این حرف‌ها از هر مشکل دیگری برای من آزار دهنده تر است. وقتی بیوه شدم دو نفر از همشهریان ما به فاصله دو سال به خواستگاری من آمدند. خودشان قبلا ازدواج کرده بودند و از همسر قبلی شان 2 بچه داشتند. از من می خواستند که از این بچه ها نگهداری کنم اما حاضر نبودند 3 دختر من را هم قبول کنند.»

نسرین می‌گوید حتی فکر دوری از بچه هایش او را پیر و ضعیف می‌کند: «به من می گفتند بچه‌ها را به خانواده همسرت بسپار. من می‌دانم که آن ها هم وضعیت مالی مناسبی ندارند و نمی‌توانند رفتار خوبی با بچه های من داشته باشند. به همین دلیل دیگر ازدواج نکردم.» نسرین می‌گوید درباره زنانی که به تنهایی بار یک زندگی را به دوش می‌کشند حرف و حدیث زیاد است اما روی دیگر این سکه را کسی نمی‌بیند: «با این مشکلاتی که می‌دانیم هست و حتی یک مرد را از پا در می آورد چرا زنان باید خواستار این باشند که مجرد و تنها بمانند؟ این حرف ها درباره ما درست نیست. در گروهی که عضو هستم و خانم‌های سرپرست خانوار در آن حضور دارند می‌بینم که هنوز همه خانم ها برای هم دعا می کنند که همسر مناسبی پیدا کنند و بتوانند دوباره سامانی به زندگی خود و بچه‌های شان بدهند. اما واقعیت این است که به زنی که یک بار ازدواج کرده و بچه دارد در شان او نگاه نمی‌شود. کسی که به خواستگاری ما می‌آید شروط زیاد و سختی دارد و انگار ما باید به خاطر این وضعیت مان زیر بار این شروط برویم تا دوباره بتوانیم سایه مردی را در زندگی‌مان داشته باشیم.»

نسرین بغضش را فرو می‌خورد و می‌گوید به تازگی به بیماری ام اس مبتلا شده است و نگرانی از آینده دخترهایش به اضطراب و بیماری او دامن می‌زند: «شنیده‌ام که دولت طرحی همه جانبه برای حمایت از زنانی مثل من دارد. اشتغالزایی، داشتن درآمد ثابت، ایجاد محل کاری امن و بدون حاشیه و بیمه شدن از مهم ترین خواسته های ما از مسئولان است. این روزها با فروش محصولات خانگی در فضای مجازی روزگار را می گذارنیم. زندگی و دار و ندار ما به اینترنت و فضای مجازی وصل شده است اما این ها موقتی ترین کارهای ممکن است و همین باعث شده از شدت استرس سلامتی ام را از دست بدهم.»

*** طرح جامع توانمندسازی به کدام ایستگاه رسیده است؟

در برنامه ششم مصوب شد که معاونت زنان در نهاد ریاست جمهوری دارای بودجه ای مستقل باشد اما به گفته معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده این مهم هنوز اجرایی نشده است و بیشتر اعتبارات به بهزیستی و سایر مراکز داده می‌شود و همین موضوع این معاونت را در حیطه سیاستگذاری متوقف کرده است: «نیازمند این هستیم که اعتبارات طبق مصوبه برای این معاونت در نظر گرفته شود تا بتوانیم در زمینه اجرایی نیز گام های موثری برداریم. حوزه رسیدگی به زنان سرپرست خانوار دارای متولیان زیادی است که رقم آن مجموعا به 13 مجموعه و نهاد می‌رسد. همه این مجموعه ها باید با محوریت معاونت امور زنان و خانواده فعالیت خود را پیش ببرند، همچنین نیازمند تصویب برخی از قوانین هستیم که مدت هاست بین دولت و مجلس دست به دست شده اند.»

«انسیه خزعلی » بیمه شدن زنان سرپرست خانوار را از اهداف مهم این معاونت بر می‌شمرد و می‌گوید: «بیمه بانوان سرپرست خانوار از نکات قابل تامل است اما با توجه به این که اجرای این مهم در عمل نیازمند اعتبارات زیادی است پیشنهاد می‌شود فعلا به صورت متمرکز بیمه زنان سرپرست خانوار دارای بیش از سه فرزند در دستور کار قرار بگیرد.»

*** وامی که به 3 ضامن نیاز داشت قرض‌الحسنه شد

توانمند سازی و خوداشتغالی بانوان سرپرست خانوار از اهداف مهم معاونت امور زنان و خانواده به حساب می‌آید. تلاش ها برای اجرایی شدن این امر با یک تغییر در پرداخت تسهیلات آغاز شده است. معاون رییس جمهور در این زمینه می‌گوید: «در سفرهای استانی توجه به معیشت زنان سرپرست خانوار مورد توجه شخص رییس جمهور و متولیان این معاونت قرار گرفت. در همین سفرها و با گفتگوی حضوری درباره مشکلات، این بانوان درباره موانع گرفتن وام صحبت کردند. وام خود اشتغالی 50 میلیونی با 3 ضامن و با موانع متعدد به این بانوان پرداخت می‌شد. در نخستین گام شرایط پرداخت این وام را با سهولت همراه کردیم. اکنون این وام به صورت قرض الحسنه و با معرفی یک ضامن به این بانوان پرداخت می شود.» انسیه خزعلی ایجاد اشتغال پایدار، بیمه شدن و حمایت چند جانبه را به عنوان اهداف طرح جامع توانمند سازی زنان سرپرست خانوار معرفی می‌کند و می‌گوید در این زمینه گام‌های موثری برداشته شده است: «با همکاری بانک مرکزی مقرر شده کارآفرینانی که زنان سرپرست خانوار را استخدام می کنند بتوانند تسهیلات ویژه ای دریافت کنند. با توجه به این که نیمی از زنان سرپرست خانوار در بازه سنی 55 تا 60 سال هستند اشتغال برای فرزندان آنان نیز در دستور کار قرار گرفته تا این بانوان نگرانی کمتری نسبت به آینده خود و فرزندان‌شان داشته باشند.»

آخرین بروزرسانی سایت: 1400-12-18 19:40